DO-IT-YOURSELF HERITAGE TOUR IN BULAKAN, BULACAN

History of Bulakan, Bulacan

Ang pangalang "Bulakan" ay nagmula sa Tagalog na salitang "bulak" na “cotton” sa Ingles. Nang dumating ang mga Espanyol sa baybayin ng ating bansa, nakakita sila ng bulak, hindi tulad ng ibang puno, ito ay tumutubo sa maraming lugar sa Luzon, partikular na ang Bulakan. 

          Bago pa dumating ang mga Espanyol, ang Bulakan pati na rin ang ibang bayan sa probinsya ng Bulacan, ay mayroon ng mga barangay (isang salitang hinango sa pangalan ng bangka na ginamit ng mga Malay na pumunta ditto sa Pilipinas. Ayon sa website ng Bulacan,

“These predecessors of our ancestors settled in different parts of the archipelago, and their villages and barangays were each headed by a petty chieftain who bore the title "Gat" as is Gat-Maytan, Gat-Salian, and "Gat-Dula", and "Lakan" as in Lakandula.”

            Ang mga unang nanirahang tao sa bansa ay namuhay malapit sa baybayin o mga ilog kaya tinawag silang “taga-ilog”. Sila ay masisipag at nabuhay lamang sa pamamagitan ng pagsasaka, pangingisda at paghahabi.

            Noong taong 1591, ang bayan ng Bulacan ay mayroon ng 4800 na tao. Mayroon na ding isang Agustinong kumbento at isang alcalde mayor na may kapangyarihan sa buong bayan ng Malolos, Caluya (na ngayon ay Balagtas na dating Bigaa), Guiguinto at Meycauayan. Ang Bulakan, bilang kauna-unahang kapital ng probinsya, ay madals makipagkalakalan noon sa Maynila, marahil dahil sa malawak na katubigang nakapaligid dito pati narin ang mga ilog. Ito rin ang lugar kung saan naganap ang labanan sa pagitan ng mga Espanyol na pinamunuan ni Simon de Anda Salazar at ng mga tiga-Britanya noong Enero 18, 1763.

“The British sent an expedition of 400 Britishers, 300 Malabar Negroes and 2,000 Chinese allies. The Spaniards with the natives of Bulacan made a gallant stand but were defeated.”

             Ang Bulakan ay patuloy paring nakikipagkalakalan sa mga kalapit na bayan at Maynila, ito ay isang lugar na sagana sa mga historikal at magandang nakaraan. (http://www.bulacan.gov.ph)

1^st Destination: Marcelo del Pilar’s Shrine

Si Marcelo H. del Pilar ay isa sa mga lumalaban para sa Pilipinas, manunulat at editor ng rebolusyonaryong dyaryong La Solidaridad, ay kinikilala sa kanyang monumento sa Bulacan kung saan siya ay tumira. Ang shrine ay nasa pangangasiwa ng National Historical Institute. Noong August 1, 2011, ang bayan ng Bulakan ay ipinagdiwang ika-161 kaarawan ng kanilang pinaka-ipinagmamalaking mamamayan, si Marcelo H. del Pilar na kilala rin sa tawag na Plaridel. Dahil sa kanyang makabansang akda sa La Solidaridad at mga pamphlet ay kinikilala siya bilang Ama ng Journalismo sa bansa. Kinikilala din siya ng marami bilang Ama ng Freemansonry sa Pilipinas.

2^ND Destination: Marcelo del Pilar’s House

Si Marcelo Hilario del Pilar y Gatmaitan (30 Agosto 1850 - 4 Hulyo 1896), kilala rin bilang ang "Dakilang Propagandista", ay isang ilustrado noong panahon ng Espanyol. Ang kanyang pangalan sa dyaryo ay Plaridel. Pinalitan niya si Graciano López Jaena bilang patnugot ng La Solidaridad.

 “Lola Bening” (del Pilar's granddaughter) said that the original house was torn down. This house is just a replica of the original. This is where Plaridel was born and where he spent his youth. The whole property was reacquired later on by Lola Bening. It measures 4,027 square meters, but she had no doubts of donating it to the government for the sake of national patrimony. The shrine is now under the custody of the National Historical Commission of the Philippines

3^rd Destination: Gen. Gregorio del Pilar’s Birthplace

Pinakamahalagang yugto sa buhay ni Goyo:

• Sumapi sa katipunan nung 21 taong gulang pa lamang noong 1896
• Kasamang lumaban sa Kakarong de Sili noong January 1, 1897
• Isa sa mga lumagda sa "pact of biyak na bato" noong 1897
• Sumama kay Aguinaldo noong ipatapon ito sa HongKong
• Itinalaga ni Hen. Aguinaldo bilang Diktador ng Bulacan at Nueva Ecija noong digmaang Amerikano at Filipino
• Noong 1899, naging ganap ng Heneral at kanang kamay ni Aguinaldo
• Governor ng militar sa Pangasinan

4^th Destination: Soc Rodrigo’s House

Si Francisco Soc Rodrigo ay isang politiko sa Pilipinas. Ipinanganak sa Bulacan noong 1914. Nag-aral sa Pamantasang Ateneo de Manila at namatay noong Enero 1998 dahil sa kanser. Siya ay dating pangulo ng Catholic Action. Hindi siya sang-ayon sa pagkakapasa ng Batas Republika Blg. 1425 na higit na kilala sa tawag na Batas-Rizal na naglalayong isama sa kurikulum ng lahat ng kolehiyo sa Pilipinas na pag-aralan ang Noli me Tangere at El Filibusterismo. 

5^th Destination: Enriquez Ancestral House

Itinayo noong 1850s, ito ay isa sa mga pamanang bahay (ancestral house) sa San Jose, Bulakan, Bulacan. Ang ilan sa mga dokumento ni Marcelo H. del Pilar ay matatagpuan dito. Mayroon ding makikitang mga bihira at kahanga-hangang mga antigo at iba’t ibang makasaysayang bagay. Ito ay kasalukuyang pagmamay-ari ni Milagros Enriquez isang food historian.

6^th Destination: Nuestra Señora dela Asuncion Parish Church

            Ang simbahan ng Nuestra Senora dela Asuncion ay ang pinakamatandang simbahan ng mga katoliko sa Bulacan, mayroon itong “baptismal book”  noong 1578. Itinuturing itong napakahalagang artifact dahil ito ay 400 taon na at hindi nasira ng sunog o digmaan. Sa unang pahina ng libro ay ang pangalan ng bayan ng Bulakan, Balgio, Bulakan(Camino Real), Daang Estacion, Matungao, Cupang, BanBan, Dapdap, Parian, Balubad, Pitpitan, Maysantor, Acsajo, Paniqui, San Nicolas, Nagdasig, Calungusan, Taliktik at Sta. Ana.

7^th Destination: Plaza del Pilar

            "Plaza del Pilar" ay isang parangal para kay Heneral Gregorio del Pilar ng Brgy. San Jose. Ang mga Bulakeños ay ipinadiriwang ang kanyang kaarawan tuwing ika-14 ng Nobyembre at tinawag nila itong “14 de Noviembre”.

Mga Titulo at taguri kay Hen. Gregorio del Pilar

•  Bayani ng Tirad Pass
• Agila ng Rebolusyon
•  Pinakabatang Heneral ng Katipunan at Rebolusyon
•  Kanang kamay ni Hen. Emilio Aguinaldo
• Diktador ng Bulacan at Nueva Ecija noong digmaang Filipino-America
• Governor ng militar ng Pangasinan noong 1899

8^th Destination: Centro del Pilar

          Ang Centro del Pilar na naghihiwalay sa magkabilang lansangan ng Calle Camino ay itinayo mula sa guguling pambayan sa ilalim ng masusing pangangasiwa nina: Kgg. Anacleto R. Meneses D.M.D- Punong Bayan at Kgg. Rosalie V. Lava- Pangalawang Punong Bayan.

9^th Destination: Bulakan, Bulacan Municipal Hall

Ang Bayan ng Bulacan ay isang ika-1 klaseng bayan sa lalawigan ng Bulacan, Pilipinas. Ayon sa senso noong 2000, ito ay may populasyon na 62,903 katao sa 13,577 na kabahayan. Sa bayang ito ipinanganak si Marcelo H. del Pilar, isang Pilipinong makabayan na naglimbag ng babasahing La Solidaridad. Dito rin ipinanganak ang kanyang pamangking si Gregorio del Pilar, isang Pilipinong Heneral noong himagsikan, at ni Soc Rodrigo, dating senador ng Pilipinas. Naging kabisera din ito ng lalawigan ng Bulacan hanggang 1930.